W niniejszym wpisie poruszana będzie tematyka obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dzieci. Obowiązek ten, jak pragnie zauważyć prawnik Leszno uregulowany jest w ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

W myśl art. 128 k.r.o. obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Natomiast godnie z art. 133. § 1 k.r.o. rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Jednocześnie należy podkreślić, iż obowiązek alimentacyjny krewnych w linii prostej oraz rodzeństwa powstaje dopiero wówczas, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Prawnik Leszno informuje, że w praktyce zatem obowiązek alimentacyjny dziadków i rodzeństwa powstanie dopiero wówczas, gdy nie będzie mógł zostać zrealizowany przez rodziców.

Wskazać należy, iż rodzice są obciążeni obowiązkiem alimentacyjnym nawet w stosunku do dziecka pełnoletniego, które nie jest jeszcze w stanie samodzielnie się utrzymać.

Wskazać należy, iż rodzice są obciążeni obowiązkiem alimentacyjnym nawet w stosunku do dziecka pełnoletniego, które nie jest jeszcze w stanie samodzielnie się utrzymać. W związku z powyższym, obowiązek alimentacyjny nie wygasa automatycznie z uzyskaniem przez dziecko pełnoletności, a zależy od konkretnych okoliczności m.in. wieku dziecka, zainteresowań, uzdolnień, stanu zdrowia, chęci dalszego kształcenia itp. Sytuacja ta dotyczy także dzieci pełnoletnich, które pomimo osiągnięcia pełnoletności nie mają możliwości samodzielnego utrzymywania się. Zdaniem Sądu Najwyższego jest to sytuacja, w której pełnoletnie dziecko poświęca cały swój czas na dalsze swoje kształcenie, uczy się zawodu i nie może podjąć pracy celem swego utrzymania. To dalsze kształcenie nie może jednak przybierać cechy pozorności, dziecko pełnoletnie nie może co roku zmieniać kierunków kształcenia, jak również nie może mieć kłopotów w nauce (np. powtarzać klasy) [1].

Ponadto, obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka istnieje, również gdy dziecko zakończyło edukację, jednakże nie posiada środków na utrzymanie. Nie mniej jednak roszczenie alimentacyjne pełnoletniego dziecka jest uzasadnione tylko w sytuacji, gdy pozostaje ono w niedostatku, albowiem w sytuacji, gdy dziecko posiada (uzyskuje) dochody ze swojego majątku, które wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, rodzice nie są zobowiązani do świadczenia alimentacyjnego. Niepełnosprawne dziecko, które nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, może domagać się alimentów od rodziców przez nieograniczony czas. Równocześnie należy podkreślić, iż obowiązku alimentacyjnego nie można się zrzec, albowiem jest on ściśle związany z osobą uprawnionego.

Wraz z nowelizacją z 2009 r. do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego weszła możliwość uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego przez rodziców względem dziecka pełnoletniego, jeżeli spełnienie roszczenia połączone jest z nadmiernym dla rodziców uszczerbkiem bądź jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Natomiast w przypadku dziecka pełnoletniego, rodzice mogą uchylić się od spełnienia obowiązku alimentacyjnego względem niego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka [2].

1 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1998 r., w sprawie o sygn. akt I CKN 898/97.

2 Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 26 listopada 2014 r., w sprawie o sygn. akt VI RCa 250/14.

Równocześnie, rozpatrując zagadnienie wysokości alimentów należy wskazać, iż zależy ona od uzasadnionych (usprawiedliwionych) potrzeb uprawnionego oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego pozostają we wzajemnej zależności i obie te przesłanki wzajemnie na siebie rzutują, w szczególności przy ustalaniu wysokości alimentów przez sąd. Oceny zakresu możliwości zobowiązanego do alimentów należy dokonywać w każdym konkretnym przypadku, przy 1 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1998 r., w sprawie o sygn. akt I CKN 898/97. 2 Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 26 listopada 2014 r., w sprawie o sygn. akt VI RCa 250/14. uwzględnieniu aktualnego stanu majątkowego zobowiązanego i jego możliwości płatniczych, a także prognozy na przyszłość 3 . Rodzice powinni zapewnić dziecku utrzymanie na takiej stopie życiowej na jakiej sami żyją – utrzymanie stopy życiowej powinno być na godnym poziomie [4].

Pojęcie zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego należy rozumieć w kategoriach pewnego rodzaju zdolności płatniczych, które z jednej strony stanowią wysokość osiąganych przez zobowiązanego dochodów, natomiast z drugiej strony – wysokość dochodów osiąganych z majątku zobowiązanego. Do dochodów zobowiązanego nie wlicza się tylko wynagrodzenia za pracę, ale także inne uzupełniające świadczenia, tj. premie, nagrody jubileuszowe, dodatki itp. Ponadto dochodami mogą być zyski z majątku, np. dochody z najmu czy dzierżawy. Jednocześnie należy podkreślić, iż przy ocenie możliwości zobowiązanego konieczne jest wzięcie pod uwagę niewykorzystanych możliwości, a zatem dochody oraz zarobki jakie zobowiązany mógłby uzyskać przy pełnym wykorzystaniu swoich możliwości fizycznych, psychicznych, osobowościowych (tj. zdolność do osiągnięcia określonych zarobków i dochodów), które mogą zależeć od wielu aspektów: wieku, stanu zdrowia, wykształcenia, ukończenia specjalistycznych kursów itp. Nie mniej jednak sąd przy ustalaniu wysokości alimentów powinien uwzględnić również interes zobowiązanego, np. stan zdrowia.

Pozew o alimenty wnosimy do sądu rejonowego. Właściwym jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania pozwany lub sąd miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, czyli dziecka. Wybór sądu należy tu do powoda.

W sprawie o alimenty według prawnik Leszno możemy wnosić o zabezpieczenia, które może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo lub okresowo określonej sumy pieniędzy. W sprawach alimentacyjnych wystarczy jedynie uprawdopodobnienie roszczenia. W sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej. W przypadku zabezpieczeń udzielanych przez sąd stronie zasadą jest, iż nie mogą one zmierzać do zaspokojenia roszczenia. Zupełnie inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku roszczeń alimentacyjnych. Zgodnie z orzecznictwem „w długotrwałym procesie alimentacyjnym uzasadnione jest obejmowanie kwotą zabezpieczenia pełnych środków utrzymania osoby uprawnionej, gdyż niweluje się wówczas zjawisko narastania zaległości egzekucyjnych, a dostosowujący się do zarządzeń tymczasowych pozwany ma przewidywalną sytuację procesową” [5].

3 Wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 2 października 2013 r., w sprawie o sygn. akt III Ca 601/13.

4 Wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 24 lipca 2013 r., w sprawie o sygn. akt I Ca 256/13.

5 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 grudnia 1995 r., w sprawie o sygn. akt ACr 850/95.

Ponadto do udzielenia zabezpieczenia nie jest konieczne wykazywanie, że jego brak uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Wystarczy jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia. Wniosek o zabezpieczenie można wnieść zarówno na piśmie, jak i ustnie do protokołu. Właściwym sądem do udzielenia zabezpieczenia jest sąd, do którego należy rozpoznanie sprawy w danej instancji. We wniosku należy wskazać świadczenie, jakie ma być spełnione oraz jego sposób. Odpis postanowienia o zabezpieczeniu sąd z urzędu doręcza stronom. Z urzędu sąd nadaje postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia klauzuli wykonalności.

Prawnik Leszno a sprawy cywilne o alimenty

W sprawach o alimenty co do zasady można powoływać się na dowody takie jak w przypadku innych spraw cywilnych. Jak zauważa prawnik Leszno, dowodem mogą być więc w szczególności: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, przesłuchanie stron, a także inne. Każda ze stron może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub na odparcie twierdzeń i wniosków strony przeciwnej. Zwykle w sprawach o alimenty przedstawia się według prawnika z Leszna, jako dowód faktury, dokumentujące wysokość ponoszonych na dziecko wydatków. Jeżeli dziecko uczęszcza na dodatkowe zajęcia, wówczas należy dołączyć zaświadczenia, a w przypadku wydatków związanych z leczeniem – faktury i recepty Świadkami w sprawie o alimenty mogą być członkowie rodziny oraz inne osoby znające sytuacje materialną i rodzinną stron. Strona dochodząca alimentów jest zwolniona od kosztów sądowych.

Jednocześnie w tym miejscu należy również zwrócić uwagę na sytuację, podczas której nie ma możliwości wyegzekwowania alimentów na dziecko. Wówczas służy temu wystąpienie ze stosownym wnioskiem do Funduszu alimentacyjnego. Fundusz alimentacyjny ma na celu pomoc osobom, które nie otrzymują zasądzonych na dzieci alimentów, pomimo prowadzonej egzekucji komorniczej wobec rodzica obciążonego obowiązkiem alimentacyjnym i zalęgającym z ich regulowaniem. Przyjmowaniem wniosków o świadczenie z Funduszu alimentacyjnego zajmują się urzędy gmin.

Ażeby otrzymać świadczenie z Funduszu alimentacyjnego według prawnika Leszno muszą wystąpić następujące warunki:

- bezskuteczna egzekucja zasądzonych alimentów (dotyczy również sytuacji, gdy rodzic przebywa za granicą i unika płacenia alimentów);

- nieprzekraczanie ustalonego kryterium dochodu – obecnie wynosi ono 725 zł miesięcznie w przeliczeniu na osobę; gdy rodzina utrzymuje się z gospodarstwa rolnego przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 dochodu ogłaszanego corocznie w obwieszczeniu prezesa GUS.

Jak już zostało wskazane rodzic w imieniu dziecka składa wniosek o świadczenie z Funduszu alimentacyjnego do gminy, do wniosku należy dołączyć wymagane dokumenty. Natomiast samo świadczenie z Funduszu alimentacyjnego przysługuje w wysokości odpowiadającej wysokości zasądzonych alimentów, jednakże nie może to być kwota wyższe aniżeli 500 zł. Nadto w sytuacji gdy okaże się, że dziecko otrzymywało alimenty lub zwiększyły się dochody rodzica nieobciążonego alimentami i przekroczyły ustalona granicę – gmina zażąda wypłaconych świadczeń wraz z odsetkami.

Świadczenie z funduszu wypłacane jest do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. W przypadku, gdy dziecko kontynuuje naukę w szkole lub w szkole wyższej według prawnika świadczenie będzie mu przysługiwało do ukończenia 25 roku życia. Świadczenie może być również przyznane bezterminowo – ma to miejsce, gdy dziecko jest niepełnosprawne i posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.