Rozwód jest sposobem rozwiązania małżeństwa, który może nastąpić tylko przez orzeczenie sądu po spełnieniu przesłanek pozytywnych oraz przy braku przesłanek negatywnych wskazanych w art. 56 k.r.o.

Zobacz wszystkie usługi, jakie oferuje:
Radca prawny Leszno

W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż z żądaniem rozwodu może wystąpić każdy z małżonków, ale tylko jeden z małżonków. Legitymacja w procesie o rozwód nie przysługuje innym osobom ani też prokuratorowi, pomocnym natomiast w poradzie może być radca prawny Leszno. W sytuacji wytoczenia powództwa o rozwód przez jakąkolwiek inną osobę niż małżonkowie powództwo takie zostałoby oddalone wprost z powodu braku legitymacji czynnej.

Sprawa o rozwód a porada radcy prawnego w Lesznie

Dodać należy, iż powództwo o rozwód wytacza się zgodnie z regułami określonymi w art. 17 pkt 1 k.p.c. oraz art. 41 k.p.c. Zgodnie z tym drugim przepisem do rozpoznania sprawy o rozwód właściwy jest wyłącznie sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. W braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma - sąd miejsca zamieszkania powoda. Jak zauważa radca prawny Leszno, brak przesłanki wymienionej w zdaniu pierwszym powołanego przepisu występuje, gdy małżonkowie w ogóle nie mieli miejsca zamieszkania w okręgu danego sądu. Brak przesłanki również, wtedy, gdy miejsce takie wprawdzie mieli, ale już żadne z nich nie mieszka w okręgu sądu, w którym położone jest ich miejsce zamieszkania jako małżonków.

Pomoc radców prawnych a powództwo wzajemne o rozwód

Natomiast w myśl art. 439 k.p.c. powództwo wzajemne o rozwód lub o separację jest niedopuszczalne. W czasie trwania procesu o rozwód lub o separację nie może być wszczęta odrębna sprawa o rozwód albo o separację. Zespół radców prawnych informuje, że strona pozwana w sprawie o rozwód może jednak również żądać rozwodu albo separacji.

Obligatoryjną przesłanką orzeczenia rozwodu jest nastąpienie pomiędzy małżonkami trwałego i zupełnego rozkładu pożycia. Rozkład pożycia małżeńskiego jest przy tym procesem rozciągniętym w czasie, a nie zdarzeniem jednorazowym [1] . Norma zawarta w art. 23 k.r.o. wskazuje na fakt, iż małżonkowie pozostający we wspólnym pożyciu powinni wzajemnie sobie pomagać, dochować wierności i podejmować wspólnie działania dla dobra rodziny, niezależnie od tego, czy w danym przypadku pojęcie to obejmuje także wspólne małoletnie dzieci. Jeśli małżeństwo nie spełnia funkcji określonych w powyższym przepisie należy zweryfikować bądź przyjąć, iż nie istnieje już możliwość przywrócenia tych więzi. Co do zasady, zupełny rozkład pożycia małżeńskiego powinien obejmować wszystkie więzi łączące małżonków, tj. duchowe, fizyczne i gospodarcze [2] . Natomiast pojęcie trwałości uwzględnia obligatoryjnie czynnik upływu czasu.

Istotna jest sprawa sytuacji życiowej obu stron

Nie mniej jednak, istotniejsza jest sama ocena sytuacji życiowej obu stron wskazująca na brak możliwości odbudowania więzi rodzinnych takich, jak osobne centra życiowe, brak wspólnego zamieszkania, brak wspólnych zainteresowań i wspólnego towarzystwa, niechętne, obojętne, a nawet wrogie nastawienie do siebie [3].

1 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1999 r., w sprawie o sygn. akt III CKN 386/98.

2 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1999 r., w sprawie o sygn. akt III CKN 386/98; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 marca 2010 r., w sprawie o sygn. akt I ACa 51/2010.

3 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1984 r., w sprawie o sygn. akt III CRN 272/84.

Radca prawny z Leszna zauważa, że w prawie polskim (dokładnie w art. 56 § 2 i 3 k.r.o.) uwzględniono trzy przesłanki, których istnienie uzasadnia odmowę orzeczenia rozwodu:

a) ucierpienie dobra wspólnych małoletnich dzieci stron na wskutek rozwodu;

b) sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego;

c) żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, gdy drugie z małżonków nie godzi się na rozwód i takie stanowisko nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Oddalenie powództwa o rozwód z powodu jego kolizji z negatywnymi przesłankami z art. 56 § 2 i 3 k.r.o. nie stoi na przeszkodzie ponownemu wytoczeniu powództwa o rozwód z powołaniem się na zmianę okoliczności sprawy.

Przy orzekaniu w sprawie o rozwód sąd stwierdza czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia. Jednakże, gdy obie strony zgodnie zażądają zaniechania orzekania o winie wówczas dochodzi do takiej sytuacji jakby żadna ze stron jej nie ponosiła, a to następnie ma praktyczne znaczenie dla możliwego orzeczenia obowiązku alimentacyjnego (art. 60 k.r.o.). Sąd jest związany zgodnym stanowiskiem stron co do odstąpienia od badania winy rozkładu pożycia małżeńskiego. Strony aż do zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji mogą zmieniać swoje stanowisko w kwestii winy [4] . Rezygnacja z ustalenia winy rozkładu pożycia małżeńskiego, a następnie cofnięcie takiego oświadczenia należą ogólnie do kategorii czynności (oświadczeń) procesowych niebędących zmianą powództwa. Inną kwestią natomiast jest, że cofnięcie oświadczenia wyrażającego zgodę na rozwód bez orzekania o winie za rozkład pożycia wymaga podjęcia obrony przez stronę przeciwną, a w związku z tym powiadomienia jej o zmianie stanowiska.

Wśród najczęściej występującymi w praktyce zawinionymi przyczynami rozkładu pożycia małżeńskiego na podstawie zdobytej przez radców prawnych Leszno wiedzy i doświadczenia są:

a) w sferze uczuć: zdrada, nielojalne postępowanie, poniżanie, awantury, przemoc, odmowa współżycia;

b) w sferze gospodarczej: odmowa pracy zarobkowej w miarę sił i możliwości, nieprzyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny, brak współdziałania w prowadzeniu domu i wychowaniu dzieci;

c) w sferze fizycznej: odmowa współżycia, przemoc, porzucenie.

4 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2006 r., w sprawie o sygn. akt III CZP 106/2006; Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2006 r., w sprawie o sygn. akt III CZP 105/2006; Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2006 r., w sprawie o sygn. akt III CZP 87/2006; Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2005 r., w sprawie o sygn. akt IV CK 557/2004.

Powyższe przyczyny często przenikają się wzajemnie i wyczerpują jednocześnie kilka sfer życia rodzinnego. Nie ulega wątpliwości, że zawinioną przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego jest dobrowolny fizyczny akt płciowy z inną kobietą lub mężczyzną, także z osobą tej samej płci. Zdrada małżeńska nie ogranicza się do fizycznego aktu seksualnego. Według radcy prawnego z Leszna może ona polegać także na stwarzaniu pozorów zdrady, to jest na zachowaniach, które u osób postronnych mogą wywoływać przekonanie o pozostawaniu przez małżonka w bliskich relacjach z osobą trzecią. Zdrada to również pozostawienie żony czy męża samych, a spędzanie czasu z inną osobą, zerwanie więzi uczuciowych i przeniesienie uczuć na inną osobę, brak szczerości co do rzeczywistych uczuć (tzw. zdrada emocjonalna). Częstym powodem zawinionego rozkładu pożycia małżeńskiego są cechy charakteru jednego lub obojga małżonków, które powodują, że zostaje przekroczona dopuszczalna miara małżeńskich kłótni i niesnasek, które w każdym związku się zdarzają. Niewłaściwe zachowania prowadzące do rozkładu pożycia zasadniczo powinny być skierowane do współmałżonka. Radca prawny informuje, że relatywnie częstym powodem rozpadu pożycia małżeńskiego jest tak zwana niezgodność charakterów, która ujawnia się w różnych sposobach spędzania czasu, różnych metodach wychowania dzieci, a nawet różnych światopoglądach i ich zmianie (łącznie ze zmianą wyznania) [5] . W praktyce coraz częściej spotyka się niepokojące zjawisko rozpadu rodziny na skutek problemów materialnych związanych z utrzymaniem rodziny. Zwykle dochodzi do oddalenia małżonków bądź konfliktu na tle emigracji zarobkowej. Częstym zarzutem stawianym współmałżonkowi jest brak przyczyniania się do utrzymania rodziny, brak wzajemnej troski, nieudzielenie pomocy lub porzucenie w potrzebie [6] .

5 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2004 r., w sprawie o sygn. akt IV CK 609/2003.

6 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 1999 r., w sprawie o sygn. akt I CKN 1129/99; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 marca 1997 r., w sprawie o sygn. akt I ACa 48/97.

Obligatoryjnym orzeczeniem, jakie powinno być zawarte w wyroku rozwodowym, jest rozstrzygnięcie o:

a) władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem;

Sąd ma obowiązek uwzględnić porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, ale tylko wtedy, gdy porozumienie to jest zgodne z dobrem dziecka. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili porozumienie co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Wyrok sądu rozwodowego nie może również nawiązywać do dokumentu pisemnego porozumienia, wskazując je jako załącznik do wyroku [7] . Pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest możliwe tylko wówczas, gdy strony przedstawiły porozumienie dotyczące zarówno sposobu wykonywania tej władzy, jak i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Nie zwalnia to jednak sądu od osobnego orzeczenia o tych kontaktach, które nie są atrybutem władzy rodzicielskiej i mogą być utrzymywane nawet w przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej.

7 Uchwała Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 5 czerwca 2012 r., w sprawie o sygn. akt III CZP 72/2011.

b) obowiązku alimentacyjnym, tj. w jakiej wysokości każde z małżonków jest obowiązane do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka, chyba że w momencie wydania wyroku rozwodowego bądź przez sąd drugiej instancji strony nie mają wspólnych małoletnich dzieci;

Rozstrzygnięcie o obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka jest obligatoryjne nawet wówczas, gdy każde z rodziców sprawuje pieczę nad jednym dzieckiem, których koszty utrzymania i wychowania są zbliżone. Nie należy zapominać, że wierzycielem alimentów jest małoletnie dziecko, a dłużnikiem rodzic. Obowiązek alimentacyjny względem dzieci nie może zatem ulegać zniesieniu pomiędzy rodzicami. Inną kwestią jest natomiast, jak rodzice uzgodnią wykonywanie tego obowiązku.

c) sposobie korzystania z zajmowanego przez małżonków wspólnego mieszkania. Rozstrzygnięcie to jednak jest uwarunkowane tym, aby mieszkanie było przez nich zajmowane w chwili orzekania rozwodu;

Zajmowanie wspólnego mieszkania nie może polegać jedynie na przechowywaniu w tym mieszkaniu swoich rzeczy. Jeśli zatem małżonek opuścił wspólnie zajmowane uprzednio mieszkanie, pozostawiając w nim część swoich rzeczy, to nie zajmuje on już tego mieszkania, tj. nie korzysta z niego faktycznie. Małżonek, który opuścił wspólne mieszkanie w celu zapewnienia bezpieczeństwa i spokoju, powinien być nadal traktowany, jakby we wspólnym mieszkaniu pozostawał [8] . Rozstrzygnięcie o wspólnym zajmowanym przez małżonków mieszkaniu jest rozstrzygnięciem tymczasowym, obowiązującym tylko przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania. Rozstrzygnięcie to nie przesądza ani o tytule prawnym do tego lokalu, ani też o tym, komu on przypadnie w razie ewentualnego podziału majątku wspólnego. Orzeczenie o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania może polegać także na nałożeniu na jednego lub obu małżonków określonych zakazów bądź nakazów przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o współwłasności i współposiadaniu rzeczy [9] .

8 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r., w sprawie o sygn. akt IV CKN 1249/2000.

9 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1978 r., w sprawie o sygn. akt III CZP 30/77.

Natomiast orzeczeniami fakultatywnymi, którego zamieszczenie uzależnione jest przede wszystkim od żądania strony, jest orzeczenie o:

a) eksmisję małżonka, zgodnie z art. 58 § 2 zd. 2 k.r.o.;

Gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Niekoniecznie zachowania współmałżonka muszą stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia domowników, chociaż zwykle tak właśnie jest, gdy chodzi o znęcanie się nad rodziną czy przemoc fizyczną bądź agresywne zachowania się po spożyciu alkoholu bądź środków odurzających. Skala negatywnych zachowań, które uzasadniają eksmisję małżonka, jest różna w zależności od sytuacji. Jeśli małżonek wypala duże ilości papierosów u siebie w pokoju, ale odór nikotyny roznosi się po całym mieszkaniu, to takie zachowanie nie uzasadnia eksmisji. Jeśli natomiast powyższe postępowanie ma miejsce w tym samym pokoju, w którym przebywają dzieci, to eksmisja byłaby uzasadniona. Podobnie jest z nadużywaniem alkoholu, które może być uznane za rażąco naganne, ale jeśli nie uniemożliwia wspólnego zamieszkiwania, to nie może być przyczyną eksmisji. Nie uzasadniają na ogół też eksmisji działania złośliwe typu długie korzystanie z łazienki, utrudnianie dostępu do palników w kuchni, wyłączanie światła. Są one z pewnością uciążliwe, ale nie rażąco naganne i w takim przypadku strona powinna raczej jak najszybciej po orzeczeniu rozwodu wystąpić o podział majątku wspólnego. W związku z faktem, iż w razie orzeczenia eksmisji na podstawie art. 58 § 2 zd. 2 k.r.o. małżonek, który zmuszony jest do opuszczenia lokalu, nie traci do niego swoich praw, nie jest dopuszczalne orzeczenie w wyroku rozwodowym eksmisji małżonka z takiego mieszkania, które stanowi jego majątek osobisty. Orzeczenie eksmisji w trybie art. 58 § 2 zd. 2 k.r.o. jest rozstrzygnięciem tymczasowym, ograniczającym, a nie wyłączającym prawo majątkowe tego małżonka, który został eksmitowany.

b) podział wspólnego mieszkania małżonków albo przyznanie tego mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, gdy podział bądź przyznanie jednemu z małżonków są możliwe;

Obligatoryjnym warunkiem powyższego orzeczenia jest złożenie przez małżonków zgodnego wniosku zarówno co do zasady rozstrzygnięcia o wspólnym mieszkaniu stron, jak i co do sposobu tego rozstrzygnięcia.

c) podział majątku wspólnego stron.

Podział ten następuje, stosownie do art. 58 § 3 k.r.o., na wniosek co najmniej jednego z małżonków oraz gdy jego przeprowadzenie nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Podział majątku, o którym mowa w art. 58 § 3 k.r.o., powinien uwzględniać w pełni reguły podziału majątku pomiędzy małżonkami po ustaniu wspólności ustawowej, o jakich mowa w art. 567 k.p.c., a z odesłania tego przepisu również zasady obowiązujące przy dziale spadku i zniesieniu współwłasności. Zgodnie natomiast z art. 567 § 1 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku lub odwrotnie podlegają zwrotowi (co do zasad zwrotu nakładów zob. uwagi do art. 45 k.r.o.). Zgodnie natomiast z art. 686 k.p.c., który znajduje odpowiednie zastosowanie w postępowaniu o podział majątku wspólnego, sąd rozstrzyga także o wzajemnych roszczeniach pomiędzy małżonkami z tytułu posiadania rzeczy.

Na skutek uprawomocnienia się wyroku rozwodowego powstają pomiędzy stronami następujące skutki prawne:

a) ustają obowiązki określone w art. 23, 24, 27, 28 1 k.r.o., z tym że obowiązek wskazany w art. 27 k.r.o. może przekształcić się w obowiązek alimentacyjny na podstawie art. 60 k.r.o.;

b) ustaje pomiędzy małżonkami wspólność ustawowa (w tym wspólność wynikająca z art. 680 1 k.c.) i konsekwencje z niej wynikające, np. art. 36, 36 1 , 37 k.r.o.; jeśli pomiędzy małżonkami istniała wspólność ustawowa, to przekształca się ona we współwłasność udziałową;

c) wygasa domniemanie ustanowione w art. 62 § 1 k.r.o.;

d) wygasają: prawo dziedziczenia z mocy ustawy i prawo do zachowku (dotyczy to również separacji z mocy wyraźnego przepisu art. 935 1 k.c.);

e) wygasa możliwość przysposobienia na podstawie art. 115 k.r.o.

Bądź bliżej prawa

Porady prawne Leszno!