Kancelaria prawna Leszno: Zasiedzenie służebności

Coraz częściej przedsiębiorstwa przesyłowe występują do sądu z wnioskiem o zasiedzenie służebności przesyłu. W związku z powyższym w pierwszej kolejności należy wskazać czym tak naprawdę jest służebność przesyłu.

Zgodnie z art. 305 1 k.c. służebność przesyłu polega na obciążeniu nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Podstawowym sposobem ustanowienia służebności przesyłu jest zawarcie umowy pomiędzy właścicielem nieruchomości i przedsiębiorcą. Właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Kancelaria Prawna Leszno zauważa, że jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy, to służebność przesyłu może być na żądanie przedsiębiorcy ustanowiona przez sąd, za odpowiednim wynagrodzeniem, w postępowaniu nieprocesowym, podobnie jak służebność drogi koniecznej. Wynagrodzenie ustala sąd, z reguły przy pomocy biegłego, kierując się rodzajem urządzeń i związanym z nim sposobem korzystania z nieruchomości przez uprawnionego oraz wpływem, jaki mają te urządzenia na ograniczenie wykonywania własności nieruchomości. Takie samo prawo przysługuje właścicielowi nieruchomości w razie, gdy przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu koniecznej do korzystania z urządzeń, o których mowa. Ustawa nie określa, czy wynagrodzenie ma mieć charakter jednorazowy, czy okresowy, co oznacza uprawnienie sądu do wyboru ekwiwalentnego świadczenia na rzecz właściciel [1].


Kancelaria Prawna Leszno radzi na co zwrócić uwagę przy zasiedzeniu służebności


Nie mniej jednak przedmiotem niniejszego wpisu jest zasiedzenie służebności przesyłu i na tym należy skupić swoją uwagę. Przesłanki nabycia służebności w drodze zasiedzenia zostały określone w art. 292 k.c. Niewątpliwie jedną z nich jest posiadanie służebności polegającej na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w zakresie odpowiadającym treści służebności. Drugą natomiast przesłanką jest upływ oznaczonego czasu (tj. 20 lub 30 lat w zależności czy posiadacz służebności był w dobrej czy w złej wierze).

Jednakże ażeby móc złożyć wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu przedsiębiorca przesyłowy musi zgromadzić odpowiednią obszerną dokumentację co do daty i podstawy prawnej wybudowania urządzeń, przeniesienia posiadania służebności przesyłu czy też dobrej wiary.

Kancelaria prawna Leszno informuje, że nie mniej jednak do zasiedzenia służebności gruntowej – w przeciwieństwie do zasiedzenia nieruchomości – nie ma zastosowania wymaganie posiadania samoistnego  (art. 172 § 1 w zw. z art. 336 k.c.). Znajdują natomiast odpowiednie zastosowanie przepisy o nabyciu nieruchomości przez zasiedzenie dotyczące terminów posiadania w zależności od dobrej lub złej wiary posiadacza (art. 172 § 1 i 2 k.c.), biegu zasiedzenia w stosunku do małoletniego (art. 173 k.c.) odpowiedniego stosowania przepisów o biegu przedawnienia roszczeń (art. 175 k.c.) i możliwości doliczenia posiadania poprzednika (art. 176 k.c.) [2].

1 Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012 r., w sprawie o sygn. akt V CSK 190/11.
2 Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 r., w sprawie o sygn.. akt I CSK 181/09.


Kancelaria Prawna a wątpliwości w praktyce konkretnej sprawy


Wątpliwości w praktyce budziła możliwość udokumentowania okresu posiadania uprawniającego do zasiedzenia, jak zauważa Kancelaria Prawna. W orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się także, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. Stanowisko to wyrażone zostało w szczególności właśnie w odniesieniu do przedsiębiorstw energetycznych i innych przedsiębiorstw przesyłowych, które do dnia 1 lutego 1989 r. korzystały ze służebności przesyłu w ramach zarządu mieniem państwowym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, a więc w istocie były dzierżycielami w rozumieniu art. 338 k.c., co uniemożliwiało im nabycie na swoją rzecz własności ani innych praw rzeczowych [3]. Posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń energetycznych oraz cudzej nieruchomości, na której zostały posadowione, jest posiadaniem w rozumieniu art. 352 k.c. i może prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu (art. 292 w zw. z art. 172 k.c.) [4].

3 Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2006 r., w sprawie o sygn. akt I CSK 11/05; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2008 r., w sprawie o sygn. akt IV CSK 21/08; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2008 r., w sprawie o sygn. akt I CSK 171/08; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2010 r., w sprawie o sygn. akt III CZP 108/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2005 r., w sprawie o sygn. akt V CSK 680/04; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2006 r., w sprawie o sygn.. akt IV CSK 149/05.

4 Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., w sprawie o sygn. akt V CSK 502/10.

Natomiast bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej może być liczony dopiero od chwili, gdy posiadacz tej służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia 5 . Aby uniknąć zasiedzenia - o ile jego termin jeszcze nie upłynął - należy doprowadzić do przerwania biegu tego terminu. Okazuje się, że nie wystarczy do tego pozew ani wniosek o zawezwanie do próby ugodowej obejmujący żądanie zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, choć w przeszłości znaleźć można było przykłady z orzecznictwa idące w tym kierunku 6 . Natomiast w dalszym ciągu uznaje się, że wniosek właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem przerywa bieg terminu zasiedzenia tej służebności. Jest to bowiem inny środek prawny aniżeli powództwo o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, w związku z czym przedmiotowa uchwała Sądu Najwyższego nie dotyczy wniosków o ustanowienie służebności przesyłu.

5 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1967 r., w sprawie o sygn.. akt III CZP 12/67.

6 Uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2014 r., sygn. akt III CZP 45/14.

Kanclaria prawna Artemida
Porady prawne Leszno